Tarczyca (z łac. glandula thyroidea) jest jednym z wielu gruczołów wchodzących w skład układu hormonalnego, od którego pracy zależy kondycja całego organizmu. Znajduje się ona w przedniej części szyi, nieco poniżej krtani, a swoim wyglądem przypomina motyla. Zazwyczaj gruczoł tarczowy jest zbudowany z dwóch płatów bocznych: prawego oraz lewego. Części te połączone są natomiast wąskim pasmem zwanym węziną (cieśnią). Na czym polega ich działanie? Jaką pełnią rolę?

Co to jest tarczyca?

Tarczyca odpowiedzialna jest za produkcję, magazynowanie i uwalnianie hormonów do krwi. Należą do nich nie tylko tyroksyna (oznaczona symbolem T4) i trójjodotyronina (oznaczona symbolem T3), ale również kalcytonina, która reguluje gospodarkę fosforanową i węglanową w organizmie. 

Utrzymanie ich na właściwym poziomie nie byłoby możliwe bez tzw. mechanizmu ujemnego sprzężenia zwrotnego. Na czym to polega? Najprościej mówiąc, wytwarzana przez przysadkę mózgową tyreotropina (TSH) na początkowym etapie pobudza gruczoł dokrewny do działania. Powstałe w efekcie hormony osiągają coraz wyższe stężenie, hamując pracę podwzgórza i przysadki, a co za tym idzie – wydzielanie TSH do krwiobiegu. 

Tarczyca – jakie funkcje pełni?

Głównym zadaniem gruczołu tarczowego jest więc produkcja hormonów, które pomagają kontrolować wiele funkcji życiowych organizmu i uczestniczą w procesach przemiany materii. Odpowiedni poziom tyroksyny i trójjodotyroniny jest szczególnie ważny dla kobiet w ciąży, niemowląt i małych dzieci. Jakiekolwiek zmniejszenie ich dostępności może prowadzić do bardzo poważnych problemów zdrowotnych. 

Hormony tarczycy mają bezpośredni wpływ między innymi na rozwój i czynności mózgu, a także nerek, układu nerwowego, kostnego i sercowo-naczyniowego. To właśnie dzięki nim możliwe jest też dojrzewanie i prawidłowa praca obszarów odpowiedzialnych za regulację nastroju lub sferę poznawczą. Jakie jeszcze są funkcje tarczycy? Dlaczego warto ją badać?

Jaki lekarz bada tarczycę?

Podstawowa diagnostyka chorób tarczycy obejmuje badania laboratoryjne, które pomagają sprawdzić między innymi, czy stężenie hormonów T3, T4 i TSH utrzymuje się w granicach normy. Niewielkie guzki i inne patologiczne zmiany w obrębie tego narządu pozwala natomiast wykryć badanie USG. Czasami niezbędne okazuje się również wykonanie dodatkowych badań, takich jak anty TPO lub anty TG, a także scyntygrafię tarczycy, która pozwala określić jej wielkość, kształt i położenie. Do kogo powinniśmy się zgłosić? Jaki lekarz bada tarczycę? 

Jakiekolwiek niepokojące objawy lub wyniki odbiegające od normy powinny nas skłonić do wizyty u specjalisty, który pomoże rozpoznać problem i jak najszybciej wdrożyć terapię. W pierwszej kolejności należy się wówczas zapisać do endokrynologa, który zajmuje się całym układem endokrynnym. 

Dlaczego warto zbadać tarczycę?

Jak często badać tarczycę? Konsultacje ze specjalistą będą potrzebne zawsze wtedy, kiedy obserwujemy u siebie niepokojące, przewlekłe objawy. Endokrynolog będzie w stanie rozpoznać naturę dolegliwości i wstępnie określić charakter zaburzenia. Po uzyskaniu diagnozy niezbędne okazują się natomiast regularne wizyty, które pomogą ocenić skuteczność leczenia i dopasować je do aktualnych potrzeb pacjenta.

Warto pamiętać, że choroby tarczycy zazwyczaj rozwijają się powoli. Chociaż na wczesnym etapie dolegliwości mogą mieć łagodny, mało specyficzny charakter, w żadnym wypadku nie należy ich lekceważyć. Nierozpoznanie natury problemów może prowadzić do szeregu powikłań, które negatywnie wpływają na nasze samopoczucie, kondycję i zdrowie. W niektórych przypadkach brak odpowiedniego leczenia stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia pacjentów. Właśnie dlatego tak ważne jest szybkie, trafne rozpoznanie. 

Najczęstsze choroby tarczycy

Zaburzenia czynności tego gruczołu diagnozowane są u osób w każdym wieku. Najczęściej wymienia się wśród nich niedoczynność lub nadczynność tarczycy. Pierwsza z nich pojawia się wtedy, kiedy organizm nie jest w stanie wyprodukować wystarczającej ilości hormonów T3 i T4. Równie niebezpieczne bywa jednak ich podwyższone stężenie we krwi, które w znacznym stopniu przyspiesza metabolizm. Mówimy wówczas o nadczynności, czyli hipertyreozie. 

Pacjenci mogą jednak również borykać się z innymi schorzeniami, takimi jak zapalenia tarczycy. Do grupy tej zalicza się autoimmunologiczna choroba Hashimoto. Do pozostałych nieprawidłowości zaliczamy między innymi guzki, wole i raka tarczycy.

Objawy sugerujące choroby tarczycy

Według najnowszych szacunków nawet połowa pacjentów nie wie, że przyczyną stopniowego pogorszenia stanu zdrowia jest niewłaściwa budowa i funkcjonowanie gruczołu tarczowego. Podstawowym problemem w diagnozie okazuje się sama natura dolegliwości, które często towarzyszą innym procesom chorobowym. Co powinno nas zaniepokoić? Do typowych objawów chorób tarczycy należą: 

• w przypadku nadczynności tarczycy – nadpobudliwość, trudności w koncentracji, spadek masy ciała i zwiększony apetyt, bezsenność, zwiększona potliwość, zaburzenia rytmu serca i cyklu miesiączkowego;
• w przypadku niedoczynności tarczycy – zmęczenie, senność i wzrost masy ciała, łamliwość paznokci, suchość skóry, wypadanie włosów, osłabienie libido, nietolerancja zimna;
• w przypadku raka tarczycy – występowanie różnej wielkości guzków w obrębie gruczołu, powiększone węzły chłonne, zaburzenia połykania, podrażnienie strun głosowych i charakterystyczna chrypka.

Jak zbadać tarczycę samodzielnie w domu?

Podstawowe badania hormonów tarczycowych, które pomogą nam wykryć jakiekolwiek nieprawidłowości na wczesnym etapie rozwoju schorzenia, powinny być wykonywane średnio raz w roku. Podobnie jak w przypadku wielu innych chorób, ważnym elementem profilaktyki okazuje się również samodzielne monitorowanie stanu swojego organizmu. Jak przeprowadzić badanie tarczycy w warunkach domowych? W tym celu należy stanąć przed lustrem, delikatnie odchylić głowę do tyłu i wziąć niewielki łyk wody. Pacjent przez cały czas powinien uważnie przyglądać się przedniej część szyi. Powodem do niepokoju są jakiekolwiek wypukłości lub guzki, które widoczne są w momencie przełykania. 

Samobadanie tarczycy polega nie tylko na obserwacji szyi, ale też dotykaniu jej w taki sposób, by wyczuć potencjalne zmiany. Ból, dyskomfort i inne charakterystyczne dolegliwości powinny nas skłonić do wizyty u specjalisty. 

Jak przygotować się do wizyty u polecanego endokrynologa z Jeleniej Góry? Najważniejsze, by na konsultacje zabrać ze sobą aktualne wyniki badań, dokument tożsamości oraz historię przebytych wcześniej chorób. Jeszcze w domowym zaciszu warto poświęcić też chwilę na stworzenie listy męczących nas objawów i pytań, na które chcemy znaleźć odpowiedź. Na szczęście wizyta u endokrynologa jest bezbolesna i nie wymaga żadnego dodatkowego przygotowania.