Przysięga Hipokratesa zobowiązuje lekarzy do zachowania w tajemnicy informacji uzyskanych od pacjentów, jednak jest to mimo wszystko temat, który budzi wiele pytań i kontrowersji. Poniżej zatem odpowiedź na pytanie: czym jest tajemnica lekarska? Co obejmuje? Kogo dotyczy? Co grozi za jej złamanie? Czy istnieją uzasadnione przypadki, w których można ją naruszyć?

Czym jest tajemnica lekarska?

Jest to zachowanie w tajemnicy poufnych danych uzyskanych od pacjenta, dotyczących stanu zdrowia, życia intymnego, statusu majątkowego i innych, których ujawnienie może poważnie naruszyć prywatność pacjenta. Obok informacji otrzymanych w formie ustnej, ochroną objęta jest również dokumentacja medyczna pacjenta.

Przy okazji tematu tajemnicy lekarskiej warto wspomnieć o ważnej rzeczy. Wielu z nas ma w swoich kręgach towarzyskich lekarzy określonych specjalizacji. Czasem zdarza się, że prosimy ich o poradę podczas spotkania towarzyskiego. Jest to informacja na temat naszego stanu zdrowia, niezdobyta w ramach wykonywanego zawodu (lekarz przebywa na spotkaniu prywatnym). Oznacza to, że nie stanowi przedmiotu tajemnicy lekarskiej i ujawnienie jej przed innymi nie pociągnie za sobą konsekwencji prawnych.

Komu lekarz nie może udostępniać informacji na temat stanu zdrowia pacjenta?

Jeśli nie ma ku temu wyraźnej zgody ze strony pacjenta, lekarz nie może przekazywać informacji na temat jego stanu zdrowia praktycznie nikomu, włącznie z lekarzami niezaangażowanymi w proces leczenia. W praktyce oznacza to, że możemy mieć problem nawet ze zdobyciem informacji na temat stanu zdrowia rodziców lub małżonka. Obok zakazu ujawniania informacji, lekarz ma również obowiązek zachować w tajemnicy wszelką dokumentację medyczną, dotyczącą pacjenta. Co ciekawe, tajemnica lekarska obowiązuje również tych lekarzy, którzy przeszli już na emeryturę. Obowiązuje ona również po śmierci pacjenta.

Czy tajemnica lekarska dotyczy tylko lekarzy? 

Teoretycznie tak. Zapisy dotyczące tajemnicy lekarskiej opisuje dokładnie art. 40 Dziennika Ustaw, jednak istnieją również zapisy prawne, odnoszące się do tzw. tajemnicy pielęgniarskiej. Dokładnie jest to art. 17 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej.

Oznacza to, że pielęgniarki i położne również nie mogą ujawniać tajemnic związanych ze zdrowiem i ogólnie pojętym życiem osobistym pacjenta (życie intymne, status majątkowy itd.), uzyskanych w ramach wykonywanego zawodu.

W jakich sytuacja prawo zezwala na ujawnienie tajemnicy lekarskiej?

• Udzielenie informacji opiekunowi pacjenta małoletniego poniżej 16 r.ż.
• Informacje mogą być udzielone bliskim osoby powyżej 16 r.ż, jeśli jest ona nieprzytomna lub jest niezdolna do zrozumienia przekazywanych informacji.
• W sytuacji, gdy rokowania pacjenta są niepomyślne, a lekarz ujawnia informację dla dobra pacjenta.

Istnieją jeszcze inne sytuacje, o jakich warto wspomnieć.

• Pacjent samodzielnie wyraża zgodę na złamanie tajemnicy, przy czym ma prawo określić, komu wolno przekazać informacje i w jakim zakresie, może również cofnąć zgodę.
• W przypadku śmierci pacjenta, z tajemnicy lekarskiej może zwolnić lekarza osoba bliska (np. małżonek lub osoba wskazana przez pacjenta). Jeśli jednak ktoś inny z bliskich wyrazi sprzeciw co do ujawnienia tajemnicy, lekarz nie może jej złamać. (Np. rodzice zmarłego wyrażają zgodę, lecz żona się sprzeciwia).
• Jeśli zachowanie tajemnicy zagraża życiu lub zdrowiu pacjenta i/lub jego bliskim, wówczas lekarz może ujawnić informacje.
• Przekazanie informacji innym lekarzom, zaangażowanym w proces leczenia również jest zgodne z prawem.
• W określonych sytuacjach, ujawnienia tajemnicy lekarskiej mogą żądać organy władzy.

Co grozi za złamanie tajemnicy lekarskiej?

Lekarz może w tym przypadku ponieść odpowiedzialność w formie cywilnej, dyscyplinarnej, a także karnej, przy czym odpowiedzialność karną ponosi tylko w przypadku umyślnego ujawnienia tajemnicy lekarskiej. Wówczas karą może być grzywna, ograniczenie wolności lub jej pozbawienie do lat dwóch. Postępowanie wszczyna się na wniosek osoby pokrzywdzonej.

Bez względu na to, czy ujawnienia było umyślne, czy nie, rodzina pacjenta ma prawo żądać od lekarza odszkodowania, może on też zostać zwolniony dyscyplinarnie. W takim przypadku koniecznie trzeba się zgłosić do kancelarii oferującej usługi prawne dla lekarzy. Pamiętać należy, że tajemnica lekarska i związane z nią zagadnienia to złożony temat, w przypadku którego konieczna może okazać się profesjonalna pomoc.